H. Stefanus (overleden ca. 35), protomartelaar.
Omdat Stefanus de eerste is die in de voetstappen van Christus stapte en eerste martelaar werd, wordt hij protomartelaar genoemd en op de tweede Kerstdag vereerd. Ieders martelaarschap komt immers voort uit Jezus’ geboorte. Stefanus’ naam wordt met ‘kroon’ vertaald, omdat bij hem het martelaarschap begint; hij wordt als martelaar gekroond in de hemel.
Net als Jezus bleef hij tot het einde toe gelovig en zijn geloof verkondigen en sprak zelfs bij zijn sterven verzoenende woorden uit, zodat hij ook het grote voorbeeld van latere martelaren werd. Jezus had bij de instelling van de apostelen (Mt 10, 17-22) al voorspeld dat christenen omwille van Hem zouden worden voorgeleid en uitgeleverd en dat we ons moeten laten leiden door de H. Geest. Dit leefde Stefanus voor.
We kennen hem uit de Handelingen van de Apostelen (Handelingen 6 en 7), waarin hij als diepgelovig man gekozen werd als diaken: als eerste en oudste van de zeven mannen die zorg zou dragen voor het verdelen van aalmoezen onder de weduwen en wezen, zodat de apostelen zelf het evangelie konden verkondigen. Hij verrichtte vele wonderen en stond bekend om zijn wijsheid en wist velen te bekeren, ingegeven door de H. Geest.
Hij werd echter belasterd en beschuldigd van verzet tegen de wet van Mozes en mensen werden tegen hem opgezet. Het Sanhedrin beschuldigde hem van godslastering en liet hem stenigen buiten de muren van Jeruzalem. Stefanus is beroemd geworden om zijn laatste woorden: “Heer, reken hun deze zonde niet aan!”
Saulus, de latere apostel Paulus, was één van de toezichthouders en stemde in met zijn dood. Stefanus’ lichaam werd begraven en in 415 terug gevonden, waarna hij werd overgebracht via Constantinopel (waar een basiliek voor hem werd gebouwd) naar Rome, waar hij werd bijgezet in het graf van H. Laurentius van Rome (feest 10 augustus), die ook diaken was geweest en tevens de marteldood was gestorven (nl. geroosterd op een vuur).
Samen met H. Vincentius van Zaragoza (feest 22 januari) en Laurentius wordt Stefanus gerekend tot de drie heilige dienaren. Zijn relieken zijn in vele kerken te vinden.
In Limburg werd op St. Stevensdag vroeger speciaal brood gebakken, de Stevensman (ook: Buikman), in de vorm van een bisschop met een witte pijp, waarbij eerst het hoofd en dan de rest moet worden opgegeten. Dit gebruik stamt uit het vieren van midwinterfeesten.
In Ierland is St. Stephen’s Day een nationale feestdag, waarin het winterkoninkje centraal staat: Wren Day (Dag van het Winterkoninkje). Dit vogeltje zou Stefanus verraden hebben toen hij zich verstopte in de struiken, ofwel Ieren hebben verraden toen de Vikingen Ierland binnenvielen. Het winterkoninkje werd vroeger daarom gejaagd en aan een stok meegedragen. Tegenwoordig wordt een nepvogeltje aan een stok meegedragen. Mannen of jongens (strojongens, verkleed in stropakken) gaan daarmee langs de huizen om geld in te zamelen voor een goed doel.
Bronnen en meer informatie:
https://rkdocumenten.nl/toondocument/1641-h-stefanus-protomartelaar-nl/?systeemnum=1641-2 (catechese door paus Benedictus XVI uit 2007)
Documenten van de paus over Stefanus: https://rkdocumenten.nl/zoeken/?zoeksoort=docnaam&zoek=stefanus
http://bijbel.eo.nl/bijbel/handelingen/6
http://bijbel.eo.nl/bijbel/handelingen/7
https://kro-ncrv.nl/katholiek/encyclopedie/s/stefanus
http://www.heiligen-3s.nl/heiligen/12/26/12-26-0036-stefanus.php
https://nl.wikipedia.org/wiki/Stefanus_(martelaar)
Engelstalig:
https://www.franciscanmedia.org/saint-stephen/ (met audio)
http://catholicsaints.info/saint-stephen-the-martyr/
http://catholicsaints.info/golden-legend-saint-stephen/
http://www.catholicireland.net/saintoftheday/st-stephen/
https://www.britannica.com/biography/Saint-Stephen
http://www.catholicnewsagency.com/news/saints-martyrdom-strips-christmas-of-false-saccharine-sweetness-42119/ (paus Franciscus over H. Stefanus)
http://www.loyolapress.com/our-catholic-faith/saints/saints-stories-for-all-ages/saint-stephen
Achtergronden:
https://bijbel.eo.nl/bijbel/matteus/10
http://www.heiligen-3s.nl/heiligen/08/10/08-10-0258-laurentius.php (met legende hoe Stefanus naast Laurentius in Rome terecht kwam)
http://vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=GL34ad
https://nl.wikipedia.org/wiki/Buikman
http://www.bakkerijmuseum.nl/kalwiblo/index.php?t=4&h=84&s=453
https://isea.ie/the-origin-of-st-stephens-day/
https://www.irishamericanmom.com/wren-day-an-irish-tradition-on-saint-stephens-day/