13 december

H. Lucia van Syracuse (283-304), maagd en martelares.

Lucia is de naamgeefster van het beroemde Santa Luciafeest in Scandinavië waarbij meisjes met kaarsen lopen. Oorspronkelijk is zij echter een Siciliaanse heilige uit Syracuse, die als maagd de marteldood onderging, omdat zij weigerde zich te onderwerpen aan het Romeinse godendom. Ze is patroonheilige van het licht in de ogen en daarom voor blinden, slechtzienden, opticiens en oogartsen.

Haar naam Lucia komt van het Latijnse ‘lux’ = licht en verwijst symbolisch naar het licht van Christus, het aanstaande Kerstfeest, alsook naar de winterzonnewende, want de 13e december was in de Juliaanse kalender de kortste dag. Na haar feestdag worden de dagen langzaam weer langer.

De legende vertelt (echter pas vanaf de 15e eeuw) dat zij zichzelf de ogen uitstak om er onaantrekkelijk uit te zien voor de heidense mannen die naar haar hand dongen. Volgens andere verhalen waren het de beulen die haar de ogen uitstaken. Op haar sterfbed kreeg ze haar gezichtsvermogen terug. Vandaar dat ze met haar ogen op een schoteltje of met een dolk door haar keel (haar marteldood) wordt afgebeeld.

Ze had zich tot het christendom bekeerd en als maagd aan Christus beloofd toen zij als jong meisje om genezing van haar ernstig zieke moeder smeekte bij de H. Agatha (overleden in 251, feest 5 februari). Ze werd veroordeeld om in een bordeel te werken, maar zij was zo onverzettelijk dat een span ossen haar niet kon verplaatsen en zij evenmin door vuur verteerd werd. Toen werd ze met een zwaard door de hals omgebracht en wordt daarom ook aangeroepen tegen keelpijn en voor prostituees die berouw hebben.

Omdat haar naam ‘licht’ betekent, wordt ze in Scandinavië (met name in Zweden) herdacht op 13 december met veel kaarsen; het is daar een nationaal feest, waar het oude Italiaanse Lucialied (maar in het Zweeds) gezongen wordt door meisjes (oudste dochters) in witte jurken (teken van maagdelijkheid) met een rood lint (teken van martelaarschap van Lucia) en kaarsen op hun hoofd (verwijzend naar haar naam).

Zij brengen zo licht in de duisternis en brengen familie saffraanbrood en warme dranken als ontbijt op bed. Ook in kerken wordt het uitgebreid gevierd. In Scandinavië is het Luciafeest sterk verweven met heidense Germaanse gebruiken en rituelen die doen denken aan een Joelfeest om de winterzonnewende te vieren.

Syracuse (Siracusa) heeft zelfs twee kerken die aan haar gewijd zijn: de Chiesa di Santa Lucia al Sepolcro en de Chiesa di Santa Lucia alla Badia. In de laatste hangt het beroemde schilderij van Caravaggio,  “de Begrafenis van de H. Lucia”. Op 13 december wordt haar beeld nog steeds in processie door de stad gedragen.

Omdat ook Venetië aanspraak maakt op haar relieken (deze liggen in de San Geremiakerk sinds begin 13e eeuw), is ze behalve patroonheilige van Syracuse tevens die van Venetië.

In de Middeleeuwen was ze een heel populaire heilige, zodat zelfs in Nederland vele kerken naar haar zijn genoemd, en er kerken zijn met relieken of andere objecten van haar, zoals in Beek (waar de St. Lecie jaarmarkt pas sinds 2012 niet meer bestaat), Mierlo en Mierlohout, Lemiers, Ravenstein, Rolduc, Schaijk, Steensel en Vierlingsbeek.

Caravaggio, de begrafenis van de heilige Lucia

Lucia behoort samen met H. Agatha (feest 5 februari), H. Agnes (feest 21 januari), H. Anastasia van Sirmium (feest 25 december), H. Catharina van Alexandrië (feest 25 november), H. Cecilia (feest 22 november) en H. Maria Magdalena (feest 22 juli) tot de zeven primaire heiligen die genoemd worden in de eerste Romeinse Canon.

Schelpen van het geslacht Turbo worden wel Ogen van St. Lucia genoemd, omdat ze volgens de legende haar ogen in zee had geworpen. Deze schelpen weren volgens het volksgeloof het boze oog af en brengen daarom geluk.

Op 13 december wordt overigens ook H. Odilia van de Elzas vereerd, die tevens wordt aangeroepen bij oogkwalen en wordt afgebeeld met twee ogen op een boek.

Bronnen en meer informatie:

http://www.heiligen-3s.nl/heiligen/12/13/12-13-0304-lucia.php

https://www.kro-ncrv.nl/katholiek/encyclopedie/l/lucia

https://www.kro-ncrv.nl/katholiek/encyclopedie/s/sankta-lucia

https://nl.wikipedia.org/wiki/Lucia_van_Syracuse

https://tururi.org/nl/blog/sicilie-en-het-feest-van-santa-lucia/

http://www.beleven.org/feest/heilige_lucia_van_syracuse

http://www.beleven.org/verhaal/de_legende_van_de_zweedse_luciadag

http://www.meertens.knaw.nl/bedevaart/bol/plaats/60 (verering Lucia in Beek)

http://www.meertens.knaw.nl/bedevaart/bol/zoekresultaat/lucia/ft (lijst van plaatsnamen in Nederland met kerken die naar Lucia genoemd zijn, relieken of objecten van haar hebben of een bedevaartcultuur kenden)

https://www.heiligenlexikon.de/BiographienL/Lucia.htm

Podcast voor kinderenhttps://bit.ly/rkkids-Lucia-podcast

 

Engelstalig:

http://www.marypages.com/LucyofSyracuse.htm

http://catholicsaints.info/saint-lucy-of-syracuse/

http://catholicsaints.info/golden-legend-saint-lucy/

http://www.catholicireland.net/saintoftheday/st-lucy-283-304-virgin-and-martyr/

http://www.loyolapress.com/our-catholic-faith/saints/saints-stories-for-all-ages/saint-lucy

https://en.wikipedia.org/wiki/Saint_Lucy%27s_Day

https://www.gloria.tv/post/n9VBmKZK6nR41RLNKZQ2Ba3LR

 

Achtergronden:

https://rkkids.nl/wp-content/uploads/2022/10/lucia-pagina.pdf (voor kinderen)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kathedraal_van_Syracuse

https://it.wikipedia.org/wiki/Chiesa_di_Santa_Lucia_alla_Badia

https://nl.wikipedia.org/wiki/De_begrafenis_van_de_heilige_Lucia (schilderij van Caravaggio)

https://it.wikipedia.org/wiki/Chiesa_di_Santa_Lucia_al_Sepolcro (St. Lucia buiten de muren, boven haar graf gebouwd)

https://it.wikipedia.org/wiki/Festa_di_santa_Lucia_(Siracusa)#Festa_di_Santa_Lucia_a_maggio

http://www.merodeinvenetie.nl/de-relieken-van-sint-lucy/

https://www.rijksmuseum.nl/nl/zoeken?q=lucia&ii=6&p=3 (schilderijen en prenten van Lucia in het Rijksmuseum)

http://www.lespierresdecorse.com/PrestaShop/en/content/7-the-eye-of-saint-lucia-legend

https://nl.wikipedia.org/wiki/Primaire_heiligen