04 december

H. Johannes Damascenus (ca. 676-749), kerkleraar.

Johannes Damascenus kwam uit Damascus (vandaar zijn naam), waar hij werd onderwezen door een Italiaanse monnik die uit de gevangenis was vrijgekocht door zijn vader in zowel de christelijke als de islamitische theologie. Hij leefde in het Byzantijnse keizerrijk, waar de islam steeds meer invloed kreeg op de christelijke, Griekstalige wereld. Dit leidde tot botsingen, onder andere over het vereren van beelden. Johannes was de eerste theoloog die een christelijk antwoord wist te geven op de kritiek van de islam en verdedigde het geloof in een Drie-ene God vanuit de Koran zelf.

Keizer Leo III van Byzantium was fel gekant tegen het maken en vereren van iconen, onder invloed van kritische gelovigen uit het oosten en steunde hen om iconen te vernietigen; het begin van het iconoclasme (beeldenstorm). Johannes was als christen verbonden aan het kalifaat en verdedigde de verering van iconen in deze tijd van iconoclasten. Johannes maakte een duidelijk onderscheid tussen verering en aanbidding; het vereren van heiligenbeelden (hetzij als beeld hetzij als afbeelding) is bedoeld om dichter bij God te komen; als God als mens op aarde is geïncarneerd om ons aan te kunnen kijken en met ons mee te lijden, dan mogen wij ook afbeeldingen maken om naar Hem te kunnen kijken. Zo maakte hij ook duidelijk dat verering van relieken ons kan wijzen naar God en tot navolging kan inspireren. Hij schreef in eenvoudige taal, die voor alle christenen goed te begrijpen was.

Leo III bracht Johannes in discrediet en Johannes werd, ondanks dat hij gesteund werd door paus Gregorius II in zijn kritiek tegen het vernietigen van de iconen, in opdracht van de kalief de rechterhand afgehakt; de hand waarmee hij het pleidooi geschreven had om de iconen te behouden en zijn tegenstanders met de letters bestreed. Tijdens zijn nachtelijke wake bij een Maria-icoon die daar op volgde en waarbij hij zijn hand tegen zijn pols hield, groeide zijn hand op wonderbaarlijke wijze weer aan. Johannes schonk toen als votiefgave een zilveren hand aan de icoon, die sindsdien de Moeder Gods Tricherousa (ook: Trojeručica, de Heilige Maagd met de Drie Handen) wordt genoemd en in het beroemde Hilandarklooster op de Berg Athos (Griekenland) wordt bewaard.

Hierna besloot hij kloosterling te worden in het klooster Mar Saba bij Jeruzalem, waar hij zich wijdde aan het schrijven van homilieën, hymnes, koormuziek en een samenvatting van de dogmatische geschriften van de vroege kerkvaders. Tijdens het Tweede Concilie van Nicea in 787 werd Johannes volledig gerehabiliteerd en heilig verklaard. In 1890 werd hij door paus Leo XIII uitgeroepen tot kerkleraar. Tot Vaticanum II werd hij vereerd op 27 maart. Hij is patroonheilige van theologiestudenten, icoonschilders en van apothekers.

Bronnen en meer informatie:

Catechese paus Benedictus XVI over Johannes Damascenus

https://www.lucepedia.nl/dossieritem/johannes-van-damascus/johannes-van-damascus-theoloog-en-polemist

https://nl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Damascenus

http://www.heiligen.net/heiligen/12/04/12-04-0749-johannes.php

 

Engelstalig:

https://www.franciscanmedia.org/saint-john-damascene/ (met audio)

https://orthodoxwiki.org/John_of_Damascus

https://www.loyolapress.com/catholic-resources/saints/saints-stories-for-all-ages/saint-john-of-damascus-late-600s-mid-700s/

https://www.newadvent.org/cathen/08459b.htm

https://www.britannica.com/biography/Saint-John-of-Damascus

https://catholicsaints.info/saint-john-damascene/

https://www.catholicireland.net/saintoftheday/st-john-of-damascus-675-749-monk-and-defender-of-icons/

 

Achtergronden:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Leo_III_van_Byzantium

https://nl.wikipedia.org/wiki/Paus_Gregorius_II

https://nl.wikipedia.org/wiki/Iconoclasme

https://en.wikipedia.org/wiki/Hilandar

https://en.wikipedia.org/wiki/Trojeru%C4%8Dica