Geboorte Johannes de Doper (Hoogfeest, overleden ca. 30), profeet en boeteprediker, martelaar.
Johannes is een van de weinige heiligen wiens geboortedag wordt gevierd; bij andere heiligen wordt alleen de sterfdag, als geboorte in de hemel, gevierd.
Johannes de Doper was het kind van Elisabeth en Zacharias. Zijn geboorte en status als wegbereider werd aangekondigd door de engel Gabriël en Zacharias werd terstond stom, omdat hij dit niet kon geloven. Tot zijn zoon geboren was en hij de naam die de engel hem bevolen had, Johannes (“God is genadig”), op een schrijftablet schreef. Dit bracht hem tot het Benedictus (Lofzang van Zacharias, wordt gezongen in de Lauden, het ochtendgebed).
Elisabeth had in haar zwangerschap haar nicht Maria ontmoet, die zwanger was van Jezus. Het kind van Elisabeth sprong op in haar schoot, en dit leidde tot de lofzang van Maria (het Magnificat, wordt gezongen in de Vespers, het avondgebed). Johannes was een achterneef van Jezus en wegbereider in het geloof. Dit wordt ook duidelijk in de christelijke liturgie: de geboorte van Johannes valt precies een half jaar vóór de geboorte van Jezus (zie Lucas 1).
Johannes ging, eenmaal volwassen, leven in de woestijn en droeg volgens de overlevering een kameelharen mantel, leefde van sprinkhanen en verkondigde het komende Rijk van God, als mensen zich met een doopsel zouden bekeren. Toen hij Jezus doopte in de Jordaan, werd duidelijk dat Jezus de messias was en niet Johannes.
Johannes werd zo populair als boeteprediker en doper, dat hij zo een bedreiging vormde voor koning Herodes Antipas, die hem gevangen liet nemen. Johannes had kritiek op diens huwelijk met Herodias, die zijn schoonzus was en ze hadden samen een dochter, Salomé. Herodias kon die kritiek niet verdragen en instrueerde haar dochter om om Johannes’ hoofd te vragen toen zij danste voor het hof en alles mocht vragen wat zij wenste.
Die feestdag wordt gevierd op 29 augustus (Dood van Johannes de Doper). In de Oosterse kerk wordt op 24 februari de Eerste en Tweede Terugvinding van Johannes’ hoofd en op 25 mei de Derde Terugvinding van zijn hoofd gevierd. Naast deze gedenkdagen bestaat ook nog de feestdag van de Naamdag van Johannes de Doper, gevierd op 7 januari; een feestdag die vooral in Griekssprekende landen wordt gevierd.
De handelingen van Johannes werden al beschreven door Flavius Josephus, een Romeinse geschiedschrijver.
Op schilderijen wijst Johannes naar het Lam Gods (“Zie, dit is het Lam Gods”), waarmee hij aangeeft dat hij wegbereider van Jezus is. Johannes is patroon van talloze plaatsen en ambachten.
Het Sint Jansfeest is het gekerstende Zonnewende- of Midzomerfeest (volgens de Juliaanse kalender viel Midzomer, de langste dag, op 24 juni): het feest waarop de zonnewende wordt gevierd, werd door christelijke missionarissen gekoppeld aan de geboortedag van Johannes de Doper, en wordt daarom Sint Jansfeest genoemd.
Het wordt gezien als het begin van een nieuwe periode in het jaar, een ommekeer, zoals Johannes als Wegbereider ook opriep tot inkeer en verwees naar de komst van (het Licht van) Christus, precies een half jaar later.
In de Middeleeuwen werden de avond vóór Sint Jan grote vuren ontstoken, als symbolische overgang naar het nieuwe seizoen. Hoe hoger het vuur, hoe beter de oogst. Daarbij werd ook veel gedanst en werden meisjes en jongens aangemoedigd door het vuur te springen om hun liefde te bewijzen.
Bronnen en meer informatie:
https://rkliturgie.nl/liturgische-catechese/hoogfeest-van-de-geboorte-van-johannes-de-doper
http://www.heiligen-3s.nl/heiligen/06/24/06-24-0000-johannes.php
https://nl.wikipedia.org/wiki/Johannes_de_Doper
https://www.kro-ncrv.nl/katholiek/encyclopedie/j/johannes-de-doper
http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/johannes-de-doper/
http://www.isgeschiedenis.nl/nu/onthoofding_van_johannes_de_doper/
Artikel: Johannes de Doper en Jezus, de onderlinge relatie van twee profeten
Achtergronden:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Magnificat
https://nl.wikipedia.org/wiki/Lofzang_van_Zacharias
http://www.heiligen-3s.nl/heiligen/08/29/08-29-0030-johannes.php (zijn dood)
http://www.heiligen-3s.nl/heiligen/02/24/02-24-0350-johannes.php (Tweede Terugvinding)
http://www.heiligen-3s.nl/heiligen/05/25/05-25-0850-johannes.php (Derde Terugvinding)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Flavius_Josephus
https://nl.wikipedia.org/wiki/Flavius_Josephus_over_Jezus
http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/viering-van-de-zonnewende-opkomst-sint-jansfeest/
http://www.beleven.org/feest/sint_jan
http://jaarfeesten.blogspot.nl/2010/06/achtergrond-bij-het-sintjanseest.html
Engelstalig:
https://www.franciscanmedia.org/solemnity-of-the-nativity-of-saint-john-the-baptist/ (met audio)
http://catholicsaints.info/saint-john-the-baptist/
http://catholicsaints.info/golden-legend-nativity-of-saint-john-baptist/
http://www.catholicireland.net/saintoftheday/the-birth-of-john-the-baptist-a-summer-solstice-feast/
https://en.wikipedia.org/wiki/Nativity_of_St._John_the_Baptist
http://catholicexchange.com/john-baptist-forerunner-christ
http://catholicexchange.com/the-enigmatic-and-essential-john-the-baptist
http://www.catholicculture.org/culture/liturgicalyear/calendar/day.cfm?date=2014-06-24