30 november - Kenteringen Heiligen Vandaag

H. Andreas (overleden ca. 69), apostel en martelaar.

Andreas kwam uit Betsaïda ten noorden van Palestina. Hij was al leerling van H. Johannes de Doper (feest 24 juni), toen hij zich bij Jezus aansloot. Jezus riep hem en zijn broer Simon Petrus op om visser van mensen te worden en Andreas gaf daar meteen gehoor aan (Mt 4, 18-20). Volgens Joh. 1, 40-42 was het Andreas die zijn broer meenam naar Jezus en wordt daarom de eerstgeroepene genoemd. Andreas was aanwezig bij de wonderbaarlijke broodvermenigvuldiging (Joh. 6,8), bij de intocht in Jeruzalem (Joh. 12,22) en op de Olijfberg (Mc 13,3), waar de apostelen onderricht kregen over Jezus’ dood.

Na Pinksteren ging Andreas het evangelie verkondigen in het oosten: Scythië (rondom; ten noorden en oosten van de Zwarte Zee: deels Zuid-Rusland en deels Roemenië/Bulgarije), Pontus en Bithynië (het noorden van het huidige Turkije), Achaea (Zuid-Griekenland) en Thracië (Oost-Griekenland en Zuid-Bulgarije). De Russen claimen dat Andreas zelfs tot in Midden-Rusland was gekomen.

Ook zou hij collega-apostel Matteüs nog in Ethiopië hebben ontmoet. Zoals de bisschop van Rome als opvolger van Petrus wordt beschouwd, zo wordt de bisschop/patriarch van Constantinopel als de opvolger van Andreas beschouwd. Andreas is dan ook patroonheilige van van Griekenland, Schotland en Rusland en het Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel, omdat hij gezien wordt als de stichter van de kerk van Byzantium.

In Patras (Archaea, het noorden van de Peloponnesos in Griekenland) bekeerde Andreas velen tot hij werd gearresteerd door de Romeinse gouverneur Egeüs, omdat Andreas diens vrouw had weten te bekeren. Egeüs wilde hem dwingen te offeren aan de heidense goden en toen Andreas dat weigerde werd hij gekruisigd (gebonden, niet genageld) aan een kruis in de vorm van een X, dat sindsdien het Andreaskruis heet. Andreas wist zo nog twee dagen vanaf zijn kruis te prediken voor een menigte mensen en stierf op de derde dag. Egeüs stierf ter plekke en Andreas werd door diens vrouw begraven.

In Patras, Griekenland, werd Andreas’ graf een bedevaartsplaats. Hier staat de Grafkerk van de Apostel Andreas, waar zijn schedel wordt bewaard. Deze kwam in 1462 in Rome terecht en werd in 1964 terug gegeven door paus Paulus VI. In 357 kwamen relieken in Constantinopel. Ook in de vierde eeuw in Schotland door de monnik Regulus, die met zijn schip strandde bij het huidige St. Andrews. Daar werd een grote kathedraal voor Andreas gebouwd die gereed kwam in 1318 maar verwoest werd in de Reformatie.

Andreas verscheen in 832 in een droom aan koning Angus II (Oengus), toen die vocht tegen de Angelen in de Slag van Athelstaneford en bracht hem de overwinning. Sindsdien is het Andreaskruis symbool voor de Schotten en is het opgenomen in hun vlag. Sinds Schotland deel uitmaakt van het Verenigd Koninkrijk (begin 17^e eeuw) kun je het Andreaskruis tevens terugvinden in de Union Flag (gecombineerd met het kruis van H. Joris).

Ook in Amalfi, Italië, bestaat een grote verering voor Andreas: de kathedraal van Amalfi is aan hem gewijd, omdat daar sinds 1208 relieken worden bewaard uit de Vierde Kruistocht. Ook zou Andreas Amalfi behoed hebben tegen plunderingen. Daar is hij patroon van vissers en wordt zijn zilveren beeld elk jaar in processie rondgedragen als dank voor de vangst van het seizoen.

Andreas is patroonheilige van Schotland (samen met H. Margaretha van Schotland) en van vele beroepen (zoals vissers, slagers en touwslagers) en wordt aangeroepen door meisjes voor een geliefde (omdat Andreas zo zachtmoedig was), tegen keelpijn en echtelijke onvruchtbaarheid.

In Rusland bestaan ridderorden die naar hem vernoemd zijn: de vier Orden van Sint-Andreas. Door Filips de Schone werd in 1429 de ridderorde van Sint Andries ingesteld, bekend als die van het Gulden Vlies, die nog steeds bestaat. Tot eind jaren ’60 van de vorige eeuw waren er nog Andreasbedevaarten in Nederland, te weten in Velden en Margraten (Limburg).